Cuối cùng, Đức Phanxicô đã lèo lái được Thượng Hội đồng và làm cho Thượng Hội đồng hạ cánh nhẹ nhàng.
Ngay từ đầu, một trong những cáo buộc dai dẳng nhất chống lại Thượng Hội đồng về tính đồng nghị của Đức Phanxicô (bắt đầu năm 2021 và kết thúc tối hôm qua ở Rôma) bị cho che lấp với các tiếng nói cấp tiến, tạo cảm giác không đại diện cho toàn thể quan điểm của thế giới công giáo.
Trích dẫn một ví dụ cổ điển, các nhà phê bình ghi nhận có nhiều người ủng hộ nữ giáo sĩ và nhiều cảm tình viên LGBTQ+ trong số các đại biểu chính thức, nhưng không có đại diện nào của Nghi thức la-tinh truyền thống và rất ít nhà hoạt động ủng hộ sự sống (chữ “phá thai” không có trong Tài liệu cuối cùng dài 51 trang).
Việc kiểm tra sơ bộ cuộc bỏ phiếu Tài liệu cuối cùng được thông qua tối thứ bảy, có thể tạo ấn tượng về một sự tuân thủ sai lầm. Hầu hết trong số 155 đoạn của Tài liệu đã được đa số áp đảo trong số 355 thành viên bỏ phiếu thông qua, kết quả điển hình là 352 chống 3 hoặc 350 chống 5.
Trường hợp duy nhất số phiếu “có” giảm dưới 300 là ở đoạn 60, đề cập đến các nữ phó tế, dù có 97 phiếu bất đồng, nhưng không nhất thiết đây là sự bất đồng của phái bảo thủ.
Tinh thần cánh tả của Thượng Hội đồng có lẽ rõ ràng nhất vào ngày 24 tháng 10, khi Hồng y Argentina Victor Manuel Fernandez, Bộ trưởng bộ Giáo lý Đức tin tổ chức cuộc họp mở với khoảng 100 thành viên để thảo luận về vai trò của phụ nữ, trong đó có một tuyên bố trước đó của ngài cho rằng “vẫn chưa có chỗ cho một quyết định tích cực” về chức phó tế.
Để rõ hơn, thực sự Hồng y Fernandez không phải là người theo chủ nghĩa truyền thống như chúng ta nghĩ. Ngài là tác giả Thông điệp Amoris Laetitia năm 2016, mở cánh cửa thận trọng cho người công giáo đã ly hôn và tái hôn rước lễ, ngài cũng là biên tập viên chính thức của Tuyên bố Fiducia Supplicans tháng 12 năm 2023 cho phép chúc phúc người đồng tính. (Chúng tôi biết nội dung của cuộc thảo luận này vì Vatican đã công bố bản ghi âm, dù nói chung các thảo luận nội bộ của Thượng Hội đồng bị cấm.)
Trong cuộc thảo luận, hồng y Fernandez đã trả lời tổng cộng 12 câu hỏi, ở mức độ này hay mức độ khác, các câu hỏi này đều rất quan trọng.
Chẳng hạn, một diễn giả đã hỏi vì sao, trong số mười nhóm nghiên cứu do Đức Phanxicô thành lập để suy nghĩ về các vấn đề nhạy cảm của Thượng Hội đồng nêu ra, nhóm phụ trách mục vụ gồm cả các nữ phó tế, là nhóm duy nhất được giao phó cho một bộ của Vatican, như thể cho rằng đây không phải là một sắp xếp mang tính “đồng nghị”.
Một người khác đặt câu hỏi chế giễu về những khẳng định lặp đi lặp lại cho rằng chưa có các điều kiện “chín muồi” để giải quyết vấn đề nữ phó tế: “Với trái cây, chúng ta xác định độ chín bằng cách nhìn vào màu sắc, mùi thơm, nếm thử. Còn Giáo hội sẽ có những dấu hiệu nào? Nếu không có những tiêu chuẩn rõ ràng như vậy, chúng ta sẽ phải làm chuyện này suốt đời.” (Câu này là một trong ba câu được mọi người vỗ tay trong phiên họp.)
Một diễn giả khác cho biết một nghiên cứu năm 1997 của Ủy ban Thần học Quốc tế, ủng hộ ý tưởng về chức phó tế nữ, nghiên cứu chưa bao giờ được công bố và cho rằng “người ta nghi ngờ điều gì đó tương tự” hiện đang xảy ra.
Diễn giả cuối cùng đề cập đến các quyết định gần đây của Đức Phanxicô về việc mở các thừa tác vụ giúp lễ, đọc sách và giáo lý viên cho phụ nữ, cho biết khi Đức Phanxicô bắt đầu làm việc trong Giáo hội cách đây vài chục năm, cộng đồng địa phương của ngài đã có phụ nữ làm các công việc này. Ông hỏi, chúng ta sẽ phải đợi bao lâu để Giáo hoàng và Vatican thừa nhận rằng họ đã trễ 50 năm?
Trong suốt bài phát biểu của Hồng y Fernandez, ngài ở thế phòng thủ, cố gắng cho mọi người biết, ngài không phải là nhân vật khuôn mẫu của Vatican của những năm đã qua.
Cuối cùng, ngài nhấn mạnh: “Trong Giáo hội, tôi không bị kẹt ở thời Trung Cổ. Quý vị có thể thư giãn khi biết trái tim tôi rộng mở để xem Chúa Thánh Thần dẫn dắt chúng ta đi đâu.”
Trong những điều kiện này, câu hỏi thực sự đặt ra liên quan đến Thượng Hội đồng năm 2024 là làm thế nào một cuộc họp có vẻ thiên vị như vậy lại có thể cho một kết quả về cơ bản là thận trọng và không có tính cách mạng. Khi xem Tài liệu cuối cùng, chúng ta thấy ở hầu hết các điểm, nó dường như đi ngược lại sự cân bằng giữa đổi mới và tính liên tục, đồng thời lại không tán thành một thay đổi căn bản nào trên bất kỳ mặt trận nào. Trên thực tế, trận động đất mà nhiều người mong chờ cách đây 3 năm hóa ra chỉ là một chấn động nhỏ.
Chúng ta có thể giải thích điều này, thực tế là thiểu số bảo thủ nhất của Thượng Hội đồng đã làm tốt hơn mức có thể, do sự mệt mỏi chung của những người tham dự với những tranh chấp nổ ra lần trước và trong mong muốn kết thúc trong hòa bình. Nhưng trên hết phải nói chính Đức Phanxicô đã hướng dẫn Thượng Hội đồng có cuộc hạ cánh nhẹ nhàng này, ngài gạt hầu hết các câu hỏi hóc búa và gởi tín hiệu: ngài muốn nhấn mạnh đến con đường chứ không phải vào đích đến.
Tối thứ bảy ngài cũng đã công bố sẽ không có tông huấn nào để đưa ra kết luận – không giống các Thượng Hội đồng khác trước đây – Tài liệu cuối cùng sẽ cấu thành hành động kết thúc. Bằng cách này, ngài làm cho các nhà hoạt động thất vọng vì thiếu thông tin chi tiết từ Thượng Hội đồng để có thể nhận được chứng từ của Giáo hoàng.
Về lý do vì sao ngài chọn con đường này, có thể có một số cách giải thích. Có lẽ do Thượng Hội đồng ở Đức, với nguy cơ ly giáo rõ ràng, được dùng như lời cảnh báo; Đức Phanxicô không muốn Năm Thánh 2025 bị lu mờ vì những cuộc chiến nội bộ trong Giáo hội công giáo.
Dù lý do là gì đi nữa, ngài đã tạo một kết quả cho Thượng Hội đồng, không khơi dậy trí tưởng tượng của ai, cũng không tạo ra các mâu thuẫn mới. Nói cách khác, phái bảo thủ có lẽ không có nhiều đại diện trong Thượng Hội đồng, nhưng lại có trong tính toán của người sáng lập Thượng Hội đồng.
Vậy kết quả của Thượng Hội đồng có phải là một thất vọng, một kết thúc rụt rè hơn là một kết thúc rực rỡ không?
Có lẽ, nhưng có một góc nhìn khác cần xem xét. Trong thời điểm bị chia rẽ và phân cực sâu sắc, việc Giáo hội công giáo có thể tổ chức một cuộc tham vấn lớn như vậy mà cuối cùng vẫn thành công trong việc gắn kết mọi người lại với nhau, ngay cả khi không ai hoàn toàn hài lòng, phải được xem là một phép lạ nhỏ – và , nghĩ lại thì có lẽ đây là một phép lạ không nhỏ.
Giuse Nguyễn Tùng Lâm dịch
Nguồn: phanxico.vn
