Vatican, ngày 8 tháng 5 năm 2025 – Một chương mới trong lịch sử Giáo hội Công giáo đã được mở ra khi Hồng y Robert Francis Prevost, một thành viên nổi bật của Dòng Augustinô, được bầu làm Giáo hoàng thứ 267, lấy tông hiệu là Leo XIV. Sự kiện trọng đại này được công bố bởi Đức Hồng y Phó tế Dominique Mamberti từ loggia chính của Vương cung thánh đường Thánh Phêrô với câu tuyên bố truyền thống “Annuntio vobis gaudium magnum; Habemus Papam” (Tôi loan báo cho anh chị em một tin vui lớn: Chúng ta đã có Giáo hoàng). Làn khói trắng bốc lên từ ống khói Nhà nguyện Sistine vào tối thứ Năm, đánh dấu sự thành công của vòng bỏ phiếu thứ tư trong Mật nghị Hồng y, đã khiến hàng ngàn tín hữu tụ tập tại Quảng trường Thánh Phêrô reo hò trong niềm vui.
Một cột mốc lịch sử: Giáo hoàng đầu tiên đến từ Hoa Kỳ
Đức Giáo hoàng Leo XIV, sinh ngày 14 tháng 9 năm 1955 tại Chicago, Illinois, Hoa Kỳ, là vị Giáo hoàng đầu tiên trong lịch sử 2.000 năm của Giáo hội Công giáo đến từ Hoa Kỳ. Sự kiện này không chỉ là một bước ngoặt đối với Giáo hội Công giáo tại Mỹ mà còn mang ý nghĩa toàn cầu, phản ánh tính phổ quát ngày càng gia tăng của Giáo hội. Với 69 tuổi, Đức Leo XIV mang đến một góc nhìn mới mẻ, kết hợp giữa truyền thống Công giáo sâu sắc và kinh nghiệm mục vụ phong phú từ cả Hoa Kỳ và Nam Mỹ.
Trước khi được bầu, Đức Hồng y Robert Francis Prevost là Tổng trưởng Thánh bộ Giám mục và Chủ tịch Hội đồng Giáo hoàng về Châu Mỹ Latinh, một vai trò quan trọng trong Giáo triều Rôma. Ngài cũng là Hồng y Đẳng Giám mục Hiệu tòa Albano, được thăng tước vị này vào ngày 6 tháng 2 năm 2025, chỉ vài tháng trước khi Giáo hoàng Phanxicô qua đời. Sự thăng tiến nhanh chóng của ngài trong hàng giáo phẩm là minh chứng cho sự kính trọng và ảnh hưởng mà ngài có được trong Giáo hội.
Hành trình đến ngai tòa Thánh Phêrô
Đức Giáo hoàng Leo XIV, tên khai sinh là Robert Francis Prevost, lớn lên trong một gia đình Công giáo tại Chicago. Năm 1977, ngài gia nhập tập viện thuộc Dòng Augustinô (Ordo Sancti Augustini – O.S.A.) tại tỉnh dòng Đức Mẹ Chỉ bảo Đàng Lành ở Saint Louis. Ngài tuyên khấn dòng vào ngày 29 tháng 8 năm 1981, sau khi hoàn thành chương trình thần học tại Liên hiệp Thần học Công giáo Chicago. Tiếp đó, ngài được gửi đến Rôma để theo học Giáo luật tại Đại học Giáo hoàng Thánh Tôma Aquinô (Angelicum), nơi ngài nhận bằng cử nhân vào năm 1984 và sau đó là tiến sĩ Giáo luật vào năm 1987.
Sự nghiệp của Đức Leo XIV được đánh dấu bởi sự tận tụy phục vụ Giáo hội ở cả Hoa Kỳ và Peru. Từ năm 1988 đến 1998, ngài đảm nhận vai trò Giám đốc đào tạo cho các ứng viên Dòng Augustinô tại Peru, đồng thời giảng dạy Giáo luật, giáo phụ học và luật luân lý tại Đại chủng viện San Carlos e San Marcelo ở Trujillo. Ngài cũng từng là Đại diện Tư pháp của Tổng giáo phận Trujillo trong giai đoạn này. Năm 1999, ngài được bầu làm Bề trên tỉnh dòng Đức Mẹ Chỉ bảo Đàng Lành tại Chicago, và từ năm 2001 đến 2013, ngài giữ chức Bề trên Tổng quyền của Dòng Augustinô, lãnh đạo dòng trên toàn cầu.
Năm 2014, Đức Giáo hoàng Phanxicô bổ nhiệm ngài làm Giám mục Giám quản Tông Tòa của Giáo phận Chiclayo, Peru, và ngài được tấn phong giám mục vào ngày 12 tháng 12 cùng năm. Ngài tiếp tục phục vụ với tư cách là Giám mục chính tòa của Chiclayo từ năm 2015 đến 2023. Sự gắn bó lâu dài với Peru đã giúp ngài hiểu sâu sắc về các thách thức mục vụ ở Nam Mỹ, đặc biệt là trong việc phục vụ người nghèo và các cộng đồng bị gạt ra bên lề xã hội.
Mật nghị Hồng y và quá trình bầu chọn
Mật nghị Hồng y năm 2025, bắt đầu vào chiều thứ Tư, ngày 7 tháng 5, là sự kiện thu hút sự chú ý của toàn thế giới. Sau sự qua đời của Đức Giáo hoàng Phanxicô vào ngày 21 tháng 4 năm 2025, 133 Hồng y cử tri dưới 80 tuổi từ 71 quốc gia đã tụ họp tại Nhà nguyện Sistine để bầu chọn người kế nhiệm. Theo quy định của Tông hiến Universi Dominici Gregis, một ứng viên cần đạt ít nhất đa số hai phần ba số phiếu, tương đương 89 phiếu, để được bầu làm Giáo hoàng.
Trong ngày đầu tiên của Mật nghị, chỉ một vòng bỏ phiếu được tổ chức, và không có kết quả rõ ràng, với khói đen bốc lên từ ống khói Nhà nguyện Sistine. Tuy nhiên, vào ngày thứ hai, sau ba vòng bỏ phiếu tiếp theo, làn khói trắng xuất hiện vào khoảng 6 giờ tối giờ Vatican, báo hiệu rằng Giáo hội đã có Giáo hoàng mới. Theo các nguồn tin, Đức Hồng y Prevost đã giành được sự ủng hộ áp đảo nhờ vào hồ sơ mục vụ ấn tượng, tư duy cải cách, và khả năng kết nối giữa các khu vực khác nhau của Giáo hội.
Sau khi được bầu, Đức Hồng y Robert Francis Prevost được Đức Hồng y Niên trưởng Giovanni Battista Re hỏi: “Ngài có chấp nhận cuộc bầu cử theo giáo luật chọn ngài làm Giáo hoàng không?” Ngài trả lời khẳng định và chọn tông hiệu Leo XIV, gợi nhớ đến Đức Giáo hoàng Leo XIII, người được biết đến với những đóng góp về học thuyết xã hội Công giáo vào cuối thế kỷ 19. Lễ nhậm chức của Đức Leo XIV dự kiến sẽ được tổ chức trong vài ngày tới tại Vương cung thánh đường Thánh Phêrô, đánh dấu sự khởi đầu chính thức của triều đại Giáo hoàng của ngài.
Một Giáo hoàng của sự hòa hợp và cải cách
Đức Giáo hoàng Leo XIV bước vào vai trò lãnh đạo Giáo hội Công giáo trong bối cảnh thế giới đang đối mặt với nhiều thách thức, từ bất bình đẳng kinh tế, biến đổi khí hậu, đến các vấn đề đạo đức và xã hội phức tạp. Là một thành viên của Dòng Augustinô, ngài được kỳ vọng sẽ mang đến một tinh thần khiêm nhường, trí tuệ, và sự tập trung vào việc phục vụ những người nghèo khổ, tiếp nối di sản của Đức Giáo hoàng Phanxicô.
Trong những năm làm Tổng trưởng Thánh bộ Giám mục, Đức Leo XIV đã đóng vai trò quan trọng trong việc bổ nhiệm các giám mục trên toàn thế giới, đảm bảo rằng Giáo hội có những nhà lãnh đạo phù hợp với tầm nhìn của Đức Giáo hoàng Phanxicô về một Giáo hội gần gũi hơn với người dân. Ngài cũng được biết đến với sự nhạy bén trong việc đối thoại liên tôn và thúc đẩy hòa bình, đặc biệt trong thời gian làm việc tại Peru, nơi ngài xây dựng mối quan hệ với các cộng đồng bản địa và các nhóm tôn giáo khác.
Các nhà quan sát nhận định rằng Đức Leo XIV có thể sẽ tiếp tục các chính sách cải cách của Đức Phanxicô, đặc biệt là trong việc tăng cường vai trò của phụ nữ trong Giáo hội, thúc đẩy tính minh bạch trong quản trị Vatican, và mở rộng đối thoại với các tôn giáo khác. Tuy nhiên, với tư cách là người Mỹ đầu tiên đảm nhận vai trò này, ngài cũng sẽ phải đối mặt với những kỳ vọng và thách thức độc đáo, đặc biệt là trong việc cân bằng giữa các luồng tư tưởng bảo thủ và tiến bộ trong Giáo hội.
Phản ứng từ cộng đồng quốc tế
Sự kiện Đức Hồng y Robert Francis Prevost được bầu làm Giáo hoàng Leo XIV đã nhận được sự chú ý rộng rãi trên toàn cầu. Tại Hoa Kỳ, các nhà lãnh đạo Công giáo và chính trị gia đã bày tỏ niềm tự hào về việc một người Mỹ lần đầu tiên được bầu làm Giáo hoàng. Tổng thống Hoa Kỳ đã gửi lời chúc mừng, gọi sự kiện này là “một khoảnh khắc lịch sử cho người Công giáo Mỹ và toàn thế giới”. Hội đồng Giám mục Hoa Kỳ cũng phát biểu rằng Đức Leo XIV “sẽ mang lại ánh sáng của Tin Mừng đến với mọi ngóc ngách của thế giới”.
Tại Peru, nơi Đức Leo XIV đã phục vụ trong nhiều năm, các cộng đồng Công giáo tổ chức các buổi cầu nguyện và lễ mừng để tôn vinh vị Giáo hoàng mới. Các nhà lãnh đạo Giáo hội tại Châu Mỹ Latinh nhấn mạnh rằng kinh nghiệm của ngài ở Peru sẽ giúp ngài tiếp tục sứ mệnh của Giáo hội trong việc phục vụ người nghèo và bị gạt ra bên lề.
Ở Vatican, các Hồng y tham gia Mật nghị đã bày tỏ sự lạc quan về triều đại của Đức Leo XIV. Đức Hồng y Pietro Parolin, Quốc Vụ Khanh Tòa Thánh, nhận xét rằng Đức Leo XIV “là một người mục tử với trái tim rộng mở và trí tuệ sâu sắc, sẵn sàng dẫn dắt Giáo hội trong thời đại mới”.
Nhìn về tương lai
Với tư cách là Giáo hoàng thứ 267, Đức Leo XIV đứng trước nhiệm vụ to lớn là lãnh đạo 1,4 tỷ tín hữu Công giáo trên toàn thế giới. Triều đại của ngài được kỳ vọng sẽ mang lại sự đổi mới, trong khi vẫn giữ vững các giá trị cốt lõi của đức tin Công giáo. Lễ khai mạc sứ vụ của ngài, dự kiến diễn ra tại Vương cung thánh đường Thánh Phêrô, sẽ là cơ hội để Đức Leo XIV gửi thông điệp đầu tiên của mình đến toàn thể Giáo hội và thế giới.
Trong bối cảnh Giáo hội Công giáo đang ngày càng trở nên toàn cầu hóa, sự bổ nhiệm một Giáo hoàng từ Hoa Kỳ là một dấu hiệu mạnh mẽ về sự đa dạng và tính phổ quát của Giáo hội. Đức Giáo hoàng Leo XIV, với bề dày kinh nghiệm mục vụ, học thuật, và hành chính, được kỳ vọng sẽ dẫn dắt Giáo hội vượt qua các thách thức của thế kỷ 21 với lòng can đảm, đức tin, và tình yêu thương.
Lm. Anmai, CSsR tổng hợp
