Giữa dòng đời hối hả với muôn vàn tiếng nói, chúng ta ngày nay cần học lại một nghệ thuật tinh tế và thiết yếu: nghệ thuật phân định thiêng liêng. Bởi lẽ, không phải điều gì cũng rõ ràng trắng đen, không phải điều gì “tốt” cũng là điều “Chúa muốn”, và không phải tiếng nói nào cũng là tiếng Chúa. Trong hành trình tìm kiếm thánh ý Thiên Chúa, phân định trở thành một ơn gọi, một kỹ năng thiêng liêng cần được huấn luyện và tập luyện không ngừng.
- Phân định là gì?
Trong đời sống Kitô hữu, “phân định” không đơn giản là chọn điều đúng và tránh điều sai, nhưng là biết nhận ra và chọn điều Chúa muốn trong từng hoàn cảnh cụ thể của cuộc sống. Phân định là một hành trình nội tâm, nơi con người lắng nghe tiếng Chúa Thánh Thần, vượt qua những ồn ào của cảm xúc, lý trí và ý riêng, để sống trung thành với tiếng gọi yêu thương của Thiên Chúa.
Phân định là khả năng nhận ra đâu là tiếng Chúa, đâu là tiếng của thế gian, đâu là tiếng nói của cái tôi, đâu là cám dỗ trá hình. Đó là nghệ thuật của sự trưởng thành trong đức tin, giúp người tín hữu không bị cuốn trôi bởi cảm tính, dư luận, hay áp lực bên ngoài.
- Phân định là gì?
Phân định (tiếng Latinh: discernere) có nghĩa là “phân biệt”, “tách ra”, “nhận diện”. Nhưng phân định thiêng liêng không chỉ là việc suy luận hay lựa chọn đúng sai theo lý trí tự nhiên. Đó là một tiến trình nội tâm được soi sáng bởi Chúa Thánh Thần, để giúp ta nhận biết đâu là điều hợp với ý Chúa trong hoàn cảnh cụ thể của đời mình. Thánh I-nhã Loyola đã nói:
“Không phải mọi chuyển động nội tâm đều đến từ Thiên Chúa. Cần phân định để biết đâu là điều Chúa muốn và đâu là cạm bẫy trá hình.”
Như thế, phân định không dừng lại ở việc chọn điều tốt, mà là chọn điều tốt hơn, chọn điều giúp ta nên thánh, yêu mến Chúa và phục vụ tha nhân cách trọn vẹn hơn.
- Tại sao cần phân định?
Trong đời sống thiêng liêng, nhiều khi ta bị giằng co giữa những điều tưởng như tốt lành, đạo đức. Một công việc bác ái có thể khiến ta kiệt sức và lơ là cầu nguyện. Một cơ hội phát triển bản thân có thể làm ta rời xa gia đình hoặc ơn gọi. Chính vì thế, phân định giúp ta không chỉ sống tốt, mà sống đúng điều Chúa muốn cho mình trong giây phút hiện tại.
Đức Giáo hoàng Phanxicô đã nhấn mạnh trong Tông huấn Gaudete et Exsultate:
“Phân định thiêng liêng là cần thiết để không trở thành con rối của các xu hướng nhất thời hay cảm xúc cá nhân, mà biết sống tự do theo Thánh Thần.”
- Phân định là một nghệ thuật phải được huấn luyện
Không ai tự nhiên có khả năng phân định đúng đắn mà không qua rèn luyện. Giống như học đàn, vẽ hay một môn thể thao, phân định cũng là một nghệ thuật thiêng liêng cần học qua:
- Lời Chúa và cầu nguyện: Lời Chúa là ánh sáng và chuẩn mực soi đường.
- Kinh nghiệm sống: Qua những lần sai lầm, ta học được sự khiêm nhường và trưởng thành.
- Đồng hành thiêng liêng: Một linh hướng hay người bạn thiêng liêng giúp ta nhìn thấy điều mình không thấy.
- Thinh lặng và hồi tâm: Trong sự tĩnh lặng, tiếng Chúa mới vang lên rõ ràng.
Thánh Têrêsa Avila từng nói:
“Ai không cầu nguyện thì không thể phân định. Ai không biết thinh lặng thì không thể nghe được tiếng Chúa.”
- Dấu chỉ của một chọn lựa đúng
Thánh I-nhã đã đưa ra những nguyên tắc giúp nhận ra một quyết định đến từ Thánh Thần:
- Bình an nội tâm sâu xa, dù hoàn cảnh có thể khó khăn.
- Tự do nội tâm, không bị áp lực hay dính bén ích kỷ.
- Hoa trái thiêng liêng: Yêu mến, quảng đại, vui tươi, khiêm tốn.
Còn nếu sau quyết định mà tâm hồn trở nên bất an, khô cứng, kiêu ngạo hay chia rẽ thì có thể đó chưa phải là tiếng Chúa.
Thánh Gioan Thánh Giá khuyên:
“Trong mọi chọn lựa, nếu thấy tâm hồn an tĩnh, yêu mến và gần Chúa hơn, thì đó là dấu chỉ bạn đang đi đúng đường.”
- Những điều cản trở phân định
Một số chướng ngại khiến ta khó phân định đúng:
- Hấp tấp: quyết định vội vàng không cho Chúa cơ hội lên tiếng.
- Lệ thuộc cảm xúc hay dư luận: sống theo đám đông thay vì theo đức tin.
- Cố chấp và thiếu cầu nguyện: muốn Chúa theo ý mình chứ không xin ơn vâng ý Chúa.
Thánh Augustinô cảnh báo:
“Trái tim bị dính bén là trái tim không thể phân định được.”
- Sống phân định mỗi ngày – sống theo Thánh Thần
Phân định không chỉ dành cho những chọn lựa lớn như ơn gọi hay nghề nghiệp. Mỗi ngày là một cơ hội phân định: nên nói lời nào, làm việc gì, chọn ở lại hay rút lui, thinh lặng hay lên tiếng. Tất cả đều có thể trở thành cơ hội sống theo Thánh Thần, nếu ta biết dừng lại, lắng nghe và đặt mình dưới ánh sáng Lời Chúa.
Chính Đức Giêsu đã sống cả đời trong ánh sáng phân định. Người luôn lui vào nơi thanh vắng, cầu nguyện, và lắng nghe Cha để chọn đúng giờ của Người, đúng con đường Thập Giá, dù đó là con đường đau thương.
Kết luận
Phân định không phải là điều dễ dàng, cũng không phải là một chọn lựa mang tính cá nhân khép kín. Đó là hành trình trưởng thành thiêng liêng, là bước đi trong ánh sáng và ân sủng. Mỗi Kitô hữu được mời gọi tập luyện nghệ thuật này trong cầu nguyện, lắng nghe, và hiệp thông với Hội Thánh.
Lạy Chúa Thánh Thần,
Xin dạy con biết dừng lại và lắng nghe.
Xin ban cho con sự bình an, tự do nội tâm,
Để con bước đi mỗi ngày theo ánh sáng Thánh Ý.
Người Môn Đệ
