Đức Phanxicô đi khắp các châu lục. Trên chuyến bay đi Canada năm 2022 | © Vatican Media
Tính đến nay, Đức Phanxicô đã đi 46 chuyến tông du ra ngoài nước Ý để thăm 67 quốc gia. Ngài trở thành một trong những giáo hoàng đi nhiều nhất trong lịch sử. Qua lựa chọn mục vụ của ngài, chúng ta thấy ưu tiên hàng đầu của ngài là đến với người nghèo, những người ở vùng ngoại vi, là đối thoại liên tôn, là quan hệ quốc tế và hòa bình.
Trung bình mỗi năm, ngài đi 4 chuyến đi. Ngài đi ngang với Thánh Gioan-Phaolô II về tần suất di chuyển. Dù toàn bộ các chuyến đi nước ngoài năm 2020 bị hủy vì đại dịch Covid-19, ngài vẫn giữ lời hứa: tháng 9 năm 2024, ngài lên đường đến Đông Nam Á và châu Đại Dương, châu lục cuối cùng còn lại và ở đó 12 ngày, bất chấp tuổi cao và sức khỏe yếu.
Châu Âu – châu lục thân yêu bị bỏ quên
Từ lâu, đã có nhiều người lo lắng, họ nghĩ ngài đang di chuyển trọng tâm địa lý của Giáo hội. Là giáo hoàng đầu tiên đến từ châu Mỹ Latinh và là giáo hoàng không thuộc Châu Âu đầu tiên làm Giáo hoàng trong gần 1300 năm, ngài nhìn châu Âu với con mắt khác. Ngày 25 tháng 11 năm 2014, ngài gọi Châu Âu là “bà già mệt mỏi” khi phát biểu trước Nghị viện châu Âu ở Strasbourg.
Nhiều người chỉ trích ngài, họ cho rằng ngài xem nhẹ vai trò của châu Âu, cái nôi của công giáo nhằm chuyển trọng tâm của Giáo hội từ Bắc bán cầu xuống Nam bán cầu. Lập trường này được thấy qua các chuyến đi của ngài. Trong số 67 quốc gia ngài đi có 8 nước lần đầu tiên đón một giáo hoàng: Myanmar, Bắc Macedonia, Các Tiểu vương quốc Ả Rập Thống nhất, Iraq, Bahrain, Nam Sudan, Mông Cổ và Papua Tân Ghinê.
Nhưng các nước công giáo lâu đời ở Châu Âu như Pháp và Tây Ban Nha dường như bị ngài lãng quên, có thể do liên quan đến chính tiểu sử của ngài. Sinh năm 1936 tại Buenos Aires, người con của người nhập cư gốc Piemonte, nước Ý. Chính sách tông du này đã được thấy rõ trong chuyến đi đầu tiên của ngài tháng 7 năm 2013: Ngài chọn Lampedusa hòn đảo của những người di cư từ phương Nam đặt chân vào Châu Âu thay vì một trung tâm lớn nào khác.
Một phân tích quá đơn giản
Theo thời gian, cách đánh giá này tỏ ra quá đơn giản. Ngài không muốn đảo ngược quan điểm Bắc-Nam, ngài muốn đưa Giáo hội ra khỏi trọng tâm, mở rộng tầm nhìn ra toàn cầu. Các chuyến đi của ngài thể hiện rõ mong muốn này.
Ở chức vụ Giáo hoàng, ngài đi khắp thế giới, ngài thường chọn những nơi xa xôi, hẻo lánh. Ngài đến Chi-lê, Panama, Phi Luật Tân, Nhật Bản dù những nơi này có số lượng giáo dân nhiều hay ít. Ngài không ngần ngại đến thăm những quốc gia nghèo nhất như Trung Phi, Nam Sudan, Myanmar hay Bangladesh.
Theo linh mục Dòng Tên Pierre de Charentenay, bốn định hướng có tác động trong quyết định của ngài: đến với người nghèo, thúc đẩy đối thoại liên tôn, tham dự các sự kiện quốc tế lớn và kêu gọi hòa bình.
Thúc đẩy đối thoại liên tôn giữa các tôn giáo
Hướng đi thứ hai của ngài là cổ vũ cho đối thoại liên tôn và đại kết. Ngài đã đi nhiều nước hồi giáo như Các Tiểu vương quốc Ả Rập, Maroc, Ai Cập, Thổ Nhĩ Kỳ, Jordan. Ngài đã nhiều lần gặp Đại Imam của Al-Azhar, giáo sĩ Sheikh Ahmed el-Tayeb và cả Đại Ayatollah Ali Sistani tại Najaf (Iraq), một trong những nhân vật quan trọng nhất của hồi giáo Shia. Năm 2022, ngài đến Kazakhstan dự hội nghị lãnh đạo tôn giáo thế giới lần thứ 7. Ngài ký tuyên bố chung với Imam Umar của đền Istiqlal tại Jakarta, phản đối chủ nghĩa cực đoan, cổ vũ tình thân giữa các tôn giáo.
Ngài tiếp tục đi để tăng cường đối thoại đại kết. Đức Thượng Phụ Bartholomaios I của Constantinople nhiều lần đồng hành với ngài. Tháng 2 năm 2023, Tổng Giám mục Canterbury – Justin Welby – và người đứng đầu Giáo hội Scotland, Iain Greenshields cùng đi với ngài đến Nam Sudan. Năm 2016, khi đến Lund (Thụy Điển) dự lễ kỷ niệm 500 năm cuộc cải cách Tin Lành, ngài thiết lập mối quan hệ thân thiết với Mục sư Olav Fykse Tveit – Tổng thư ký Hội đồng Đại kết các Giáo hội (COE).
Tháng 2 năm 2023, ngài đi Nam Sudan cùng với các nhà lãnh đạo các Giáo hội khác để thúc đẩy hòa bình | ảnh: cùng Mục sư Ian Greenshields, Giáo hội Scotland © EPA VATICAN MEDIA/Keystone.
Ở Thụy Sĩ, người dân vẫn còn xúc động khi nhớ đến chuyến hành hương đại kết chớp nhoáng của ngài đến Genève nhân dịp kỷ niệm 70 năm Hội đồng Đại kết các Giáo hội ngày 21 tháng 6 năm 2018. Năm 2019 ngài đi Romania để gặp đại diện Giáo hội Chính thống Romania.
Sứ điệp quốc tế
Hướng đi thứ ba: ngài tham dự các lễ trọng đại, các sự kiện quốc tế. Ngài đi Bồ Đào Nha kỷ niệm 100 năm Đức Mẹ hiện ra tại Fatima, ngài đi Marseille trong Đại hội Địa Trung Hải, ngài đi Bỉ mừng 600 năm Đại học Louvain, và đi Corsica dự hội thảo về tôn giáo dân gian.
Tháng 7 năm 2013, ngài có chuyến đi đầu tiên ngoài nước Ý để dự Ngày Giới trẻ Thế giới tại Rio, Brazil. Sau đó, ngài tiếp tục đi các Ngày Thế Giới Trẻ tại Krakow (2016), Panama (2019) và Lisbon (2023). Năm 2014, ngài đến Hàn Quốc dự Ngày Giới trẻ châu Á.
Vì hòa bình
Hướng đi cuối cùng là kêu gọi hòa giải ở những nơi có xung đột và chiến tranh. Năm 2014, ngài đến Thánh Địa để kêu gọi hòa bình giữa Israel và Palestine. Ngài đã đặt chân đến Bosnia-Herzegovina, Colombia, Myanmar, vùng Caucasus, Armenia, Georgia, Azerbaijan, Iraq, Cộng hòa Dân chủ Congo những quốc gia đầy biến động. Khi đến Đông Timor, ngài ca ngợi quốc gia này đã biết “đứng dậy” tìm lại con đường hòa bình sau cuộc đấu tranh giành độc lập kéo dài từ năm 1975 đến năm 2002.
2015, ngài lần lượt đến Cuba và Hoa Kỳ biểu tượng hòa giải giữa hai quốc gia. Năm 2018, trong chuyến đi Ireland nhân Ngày Gia đình Thế giới, ngài bày tỏ nỗi đau và xấu hổ vì các vụ lạm dụng tình dục do hàng giáo sĩ gây ra. Năm 2022, tại Canada, ngài chính thức xin lỗi cộng đồng bản địa vì hàng ngàn trẻ em bị buộc phải đưa vào các trường nội trú công giáo.
Đức Phanxicô không biết mệt mỏi. Ngài tin “gặp gỡ” là phương thuốc hy vọng. Dù người tin hay không tin, dù người dân hay chính trị gia, ngài luôn lên đường để đến với họ, tạo sự cảm thông. Tháng 5 sắp tới, ngài định đi Nicea (nay là Iznik, Thổ Nhĩ Kỳ) nhân dịp 1700 năm thành lập Công đồng. Nhưng cuối cùng, ngài đã lên đường cho một chuyến đi khác, chuyến đi về nhà Cha không trở lại.
Sáng thứ hai 21 tháng 4 năm 2025, lúc 9h45 Hồng y Nhiếp chính Kevin Farrell thông báo tin Đức Phanxicô qua đời tại Nhà Thánh Marta.
Têrêxa Trần Tuyết Hiền dịch
Nguồn: phanxico.vn
