Gia đình không chỉ là nơi ta sinh ra và lớn lên, mà còn là “ngôi trường đầu tiên” hình thành nhân cách, cảm xúc và kỹ năng sống của mỗi người. Tâm lý học hiện đại phân loại 4 kiểu khí hậu gia đình thường gặp, và mỗi kiểu đều để lại những dấu ấn rất sâu đậm nơi con cái.
Gia đình độc đoán là kiểu gia đình đặt ra rất nhiều luật lệ, cha mẹ kiểm soát chặt chẽ và ít quan tâm đến cảm xúc của con cái. Trong bầu khí này, trẻ buộc phải học cách vâng lời, sống phụ thuộc vào sự chỉ đạo của cha mẹ và thường thiếu sự tự do nội tâm để sáng tạo hay trưởng thành. Một số em trở nên quá ngoan ngoãn, chỉ biết làm theo người lớn, trong khi một số khác lại dễ nổi loạn hoặc mang mặc cảm tự ti.
Gia đình nhu thuận là kiểu gia đình mà cha mẹ rất yêu thương và chiều chuộng con cái, nhưng lại thiếu ranh giới rõ ràng và ít đặt ra kỷ luật. Trong môi trường này, trẻ thường được đáp ứng hầu hết mong muốn nên dễ trở nên đòi hỏi, thiếu kiên nhẫn và khó rèn luyện tính tự chủ. Khi gặp khó khăn, các em dễ chán nản hoặc bỏ cuộc vì chưa học được sự kiên trì.
Gia đình thờ ơ là kiểu gia đình mà cha mẹ ít quan tâm, thiếu cả tình cảm lẫn sự hướng dẫn cần thiết cho con cái. Trong bầu khí này, trẻ thường phải tự lo cho bản thân, lớn lên trong sự thiếu thốn tình thương và sự nâng đỡ tinh thần. Hệ quả là các em dễ cảm thấy bị bỏ rơi, mất niềm tin vào người khác, và nhiều khi rơi vào khủng hoảng tâm lý hoặc hành vi lệch lạc.
Gia đình nuôi dưỡng là kiểu gia đình lý tưởng, nơi cha mẹ biết kết hợp hài hòa giữa tình yêu thương chân thành và những kỷ luật rõ ràng. Trong bầu khí này, trẻ được lớn lên trong vòng tay ấm áp, được lắng nghe và tôn trọng cảm xúc, nhưng đồng thời cũng học được rằng cuộc sống cần có giới hạn, có bổn phận và trách nhiệm. Cha mẹ trong gia đình nuôi dưỡng không áp đặt quá mức, cũng không dễ dãi buông lỏng, nhưng kiên nhẫn hướng dẫn con cái bằng lời nói yêu thương và bằng chính gương sống. Nhờ vậy, trẻ được khích lệ để trở nên tự tin, biết tự lập, có tinh thần trách nhiệm, và biết tôn trọng chính mình cũng như người khác. Chính sự chăm sóc kiên trì và chu đáo đó giúp con cái trong gia đình nuôi dưỡng trưởng thành toàn diện, trở thành những con người sống chan hòa, mạnh mẽ và giàu tình yêu thương.
Mỗi người trong chúng ta đều đã lớn lên trong một bầu khí gia đình nào đó: có thể là một mái ấm chan chứa tình thương, cũng có khi là nơi còn nhiều giới hạn và thiếu sót. Dù xuất phát điểm của chúng ta thế nào, điều quan trọng là hôm nay ta có thể chọn cách xây dựng một bầu khí mới cho gia đình mình, một khí hậu nuôi dưỡng, nơi tình yêu đi đôi với kỷ luật, sự lắng nghe hòa quyện với sự kiên định. Gia đình nuôi dưỡng không phải là gia đình hoàn hảo, nhưng là nơi mỗi thành viên cảm thấy được tôn trọng, được nâng đỡ, và cùng nhau trưởng thành trong sự thật và tình thương. Hãy tập yêu thương con cái nhưng cũng biết đặt ra giới hạn rõ ràng; hãy biết lắng nghe nhưng cũng giữ vững lập trường để hướng dẫn; hãy đồng hành trong yêu thương nhưng vẫn tôn trọng sự tự do và trưởng thành của con.
Xin Chúa thương chúc lành cho từng mái ấm, để gia đình trở nên mảnh đất màu mỡ, nơi tình yêu được vun trồng, đức tin được nuôi dưỡng, và mỗi người được tự do triển nở theo kế hoạch yêu thương của Ngài.
Bình Nguyên SPC
(Tổng hợp từ “Parenting Skills to Raise Responsible, Mature Children” của Dr. Roger K. Allen, PhD)
