Khi xuất hiện trên ban công Đền thờ Thánh Phêrô ngày 8 tháng 5, Đức Lêô XIV liên tục có những “lần đầu tiên”. Ngày thứ năm 9 tháng 10, qua việc công bố Tông huấn đầu tiên, tông huấn được Đức Phanxicô khởi xướng, Đức Lêô đã định hình phong cách cho triều của ngài.
Kể từ đó, mọi cử chỉ của ngài đều được giải mã: ngài đưa ra những chỉ dẫn cho triều của ngài, tầm nhìn của ngài về Giáo hội, và cách ngài xử lý. Hôm nay, ngài đưa ra một chỉ dẫn rất quan trọng, quan trọng nhất trong năm tháng qua khi ngài ký tên vào cuối Tông huấn đầu tiên của ngài. Một văn bản thiếu sức nặng giáo huấn của một thông điệp, nhưng lại giúp chúng ta đào sâu, dẫn dắt đời sống thiêng liêng và mục vụ của toàn thể Giáo hội.
Dilexi te, Ngài đã yêu con là tựa đề của Tông huấn, những lời trích từ Sách Khải Huyền được ký ngày 4 tháng 10, ngày lễ kính Thánh Phanxicô Assisi. Văn kiện này mang tính biểu tượng, cả về hình thức lẫn nội dung. Tông huấn phần lớn đã được Đức Phanxicô viết, ngài chọn danh hiệu Phanxicô, người nghèo Poverello làm danh xưng và biểu tượng cho triều của ngài. Tông huấn này mang tính biểu tượng vì 121 đoạn của Tông huấn tập trung vào “tình yêu dành cho người nghèo”, một quan tâm được ba Giáo hoàng tiền nhiệm chia sẻ. Một năm sau Dilexi nos “về tình yêu nhân loại và thiêng liêng của Thánh Tâm Chúa Giêsu Kitô”, đây là lời kêu gọi đón nhận tình yêu này của Thiên Chúa qua người nghèo.
Tiếp nối triều Đức Phanxicô
Đọc Dilexi te, chúng ta nhận ra giọng điệu và phong cách Bergoglio. Trong việc này, Đức Lêô XIV tiếp nối truyền thống ngai tòa Phêrô: tiếp thu hiểu biết, các bài viết của các vị tiền nhiệm. Đức Phanxicô đã ký thông điệp cuối cùng về các nhân đức đối thần của Đức Bênêđictô XVI, Lumen Fidei. Văn bản chương trình đích thực của ngài chỉ xuất hiện vài tháng sau đó. Đó là Evangelii Gaudium (ngày 24 tháng 11 năm 2013), một lời khuyên nhủ mà khi nhìn lại, chúng ta thấy được cốt lõi của những mối quan tâm tương lai của ngài. Đức Robert Francis Prévost tiếp tục đảm nhận quyền giáo huấn của “Giáo hoàng của người nghèo”: “Nhận được dự án này như di sản của tôi, tôi vui mừng tiếp nhận… qua đó tôi chia sẻ mong muốn của vị Tiền Nhiệm kính yêu của tôi rằng tất cả tín hữu kitô có thể nhận ra mối liên hệ mạnh mẽ giữa tình yêu của Chúa Kitô và lời mời gọi của Ngài: đưa chúng ta đến gần người nghèo. Thật vậy, tôi tin chúng ta cần kiên trì trên con đường thánh hóa này” (§3). Trên phương diện tâm linh hơn là luân lý, Đức Lêô XIV mời gọi giáo dân nhận thức rằng “bác ái không phải là con đường tùy chọn, nhưng là tiêu chuẩn của tinh thần thờ phượng đích thực” (§42), nhắc chúng ta Giáo hội “dành cho” người nghèo, và lựa chọn ưu tiên nổi tiếng này không phải là hệ quả của đức tin, nhưng đó là đức tin Chúa Kitô ban với tình yêu thương tha nhân: “Chúng ta không ở trong lãnh vực bác ái, nhưng ở trong lãnh vực Mặc khải: việc tiếp xúc với người nghèo, người không có quyền lực là cách cơ bản để gặp Chúa của lịch sử. Qua người nghèo, Ngài vẫn còn điều gì đó để nói với chúng ta.” (§5)
Và Đức Lêô đã đưa ra nhiều gương mẫu, nhiều cách thức trong suốt lịch sử để thể hiện và sống bác ái, từ các Giáo Phụ (Thánh Gioan Kim Khẩu) đến các tu sĩ (Thánh Biển Đức thành Nursia), kể cả các nhân vật kinh điển của lòng bác ái (Thánh Gioan Thiên Chúa, Thánh Louise de Marillac) và các nhân vật gần đây như Sơ Emmanuelle hay Thánh Phanxicô Xaviê Cabrini. Tổng cộng, có không dưới năm mươi nhân vật tâm linh, trong đó có tám người Pháp. Sẽ không ai ngạc nhiên khi gặp Thánh Phanxicô Assisi, người mà “sự thánh thiện bắt nguồn từ xác tín: con người chỉ có thể thực sự đón nhận Chúa Kitô bằng cách quảng đại hiến thân cho anh chị em mình”.
Một nét riêng tư… của Đức Lêô
Vì Đức Lêô là tu sĩ dòng Augustinô, nên chúng ta sẽ không ngạc nhiên khi đọc về Dòng Khất sĩ và về Thánh Augustinô, người đã truyền cảm nghiệm rất nhiều cho Đức Lêô kể từ khi ngài được bầu làm Giáo hoàng. Những dòng này cho thấy ngài đã thêm “một số suy tư” của ngài vào văn bản của vị tiền nhiệm. Trong quyển Chú giải Thánh Vịnh, Đức Lêô giải thích về người thầy của ngài: “Tín hữu kitô chân chính không bao giờ quên yêu thương những người khốn khổ nhất. Với Thánh Augustinô, người nghèo không chỉ là người cần được giúp đỡ, nhưng còn là sự hiện diện bí tích của Chúa (§44).”
Một dấu ấn cá nhân khác? Việc nhắc đến Học thuyết Xã hội của Giáo hội và người khởi xướng là Đức Lêô XIII, Đức Lêô muốn mình ở trong dòng dõi này, nên ngài chọn danh hiệu là Lêô XIV, vì thế ngài đề cập đến “thế kỷ của Học thuyết xã hội của Giáo hội” (§44): “Giáo huấn của 150 năm qua đã cung cấp một kho tàng giáo huấn thực sự về người nghèo.” Ngài đề cập đến “Thông điệp Rerum Novarum (15 tháng 5 năm 1891), trong đó Đức Lêô XIII đã đề cập đến vấn đề lao động, tố cáo tình trạng không thể chịu đựng được của nhiều công nhân công nghiệp và đề xuất thiết lập một trật tự xã hội công bằng”. Dấu hiệu của triều Đức Lêô là ở cách ngài viết. Nếu chúng ta đã nghe kể từ tháng 5, cựu Giám mục Chiclayo là người của hiệp nhất, điều mà chúng ta khẳng định được lúc này, thì chúng ta thấy ở Dilexi te khả năng diễn đạt những suy nghĩ sâu sắc nhất của ngài. Giống như Đức Phanxicô, với một số lời lẽ riêng của mình nhưng chắc chắn là một tính cách và một lịch sử khác, Đức Lêô XIV có khả năng quyết định và tố cáo. Ngài tin chắc: “Lựa chọn ưu tiên dành cho người nghèo tạo ra một đổi mới phi thường, cả trong Giáo hội lẫn trong xã hội. (§7)”.
Ngài không ngần ngại tố cáo chủ nghĩa tuân thủ: “Chúng ta không thể quên người nghèo, nếu chúng ta không muốn ra khỏi tinh thần sống động của Giáo hội, tinh thần bắt nguồn từ Phúc Âm và làm phong phú mọi khoảnh khắc của lịch sử.” (§15)
Giuse Nguyễn Tùng Lâm dịch
Nguồn: phanxico.vn
