Bước vào cấp hai là một cột mốc quan trọng trong hành trình trưởng thành của trẻ, nhưng cũng đầy áp lực. Khối lượng bài tập lớn, môi trường học tập mới và những kỳ vọng cao hơn từ cha mẹ có thể khiến các em choáng ngợp và rơi vào khủng hoảng cảm xúc. Nhiều bậc phụ huynh chứng kiến con mình khóc lóc, hành xử vô lý, và mọi nỗ lực dỗ dành đều thất bại. Nếu bạn đang ở trong hoàn cảnh ấy, xin hãy bình tâm, bài viết này được viết để đồng hành cùng bạn.
Khi một đứa trẻ ở tuổi tiền dậy thì rơi vào cơn “meltdown” (bùng nổ cảm xúc), đó không phải là hành vi cố tình chống đối hay ăn vạ, mà là dấu hiệu của não bộ quá tải cảm xúc. Lúc này, con không thể xử lý thông tin hay đối thoại một cách hợp lý. Hãy thử hình dung một bé gái chuẩn bị vào lớp 6 hoảng sợ về lượng bài tập sắp tới. Em khóc, năn nỉ mẹ hứa rằng “rồi sẽ ít bài tập thôi con”. Khi mẹ trả lời thật lòng rằng “mẹ không biết”, cơn khủng hoảng càng dữ dội hơn. Ở đây, điều cần giúp không phải là “bài tập”, mà là nỗi lo sợ không kiểm soát được tương lai và sự thiếu kỹ năng ứng phó với cảm xúc.
Phản ứng tự nhiên của cha mẹ thường là tìm cách “cứu” con: dỗ dành, tranh luận, hoặc làm mọi cách để con vui lại. Nhưng điều đó đôi khi lại phản tác dụng. Khi ta dồn toàn bộ sự chú ý vào cơn bùng nổ, trẻ vô thức học rằng đây là cách hiệu quả để thu hút sự quan tâm. Khi cha mẹ gánh thay con cảm xúc tiêu cực, trẻ sẽ mất đi cơ hội học cách tự điều chỉnh và phục hồi cảm xúc của mình. Mục tiêu dài hạn của việc nuôi dạy không phải là “dập tắt cơn khóc”, mà là giúp con trưởng thành, tự tin và biết chịu trách nhiệm với cảm xúc của bản thân.
Thay vì can thiệp trực tiếp, hãy bình tĩnh và tạo cho con một “không gian bình tâm”. Khi con bắt đầu khóc hoặc hành xử vô lý, điều quan trọng nhất là cha mẹ giữ sự điềm tĩnh. Ánh mắt an yên, giọng nói nhẹ nhàng của bạn chính là điểm tựa đầu tiên để con cảm thấy an toàn. Lúc ấy, hãy nói với con:
“Bố/mẹ thấy con đang rất khó chịu. Con hãy vào phòng riêng để bình tĩnh lại nhé. Khi nào con cảm thấy sẵn sàng để nói chuyện, bố/mẹ luôn ở đây lắng nghe.”
Sau khi hướng dẫn, hãy đưa con đến nơi yên tĩnh và để con một mình trong một khoảng thời gian. Đây không phải là hình phạt, mà là cách giúp con có cơ hội nhận biết, chấp nhận và tự xử lý cảm xúc mà không cần “khán giả”. Điều này dạy cho trẻ rằng cảm xúc là của mình, và mình có khả năng làm chủ nó.
Khi con bình tĩnh trở lại và chủ động tìm đến, đó là lúc cha mẹ có thể bắt đầu vai trò của người đồng hành và huấn luyện. Đừng vội đưa ra lời khuyên hay phán xét; hãy bắt đầu bằng sự kết nối:
“Cảm ơn con đã ra nói chuyện. Bây giờ con thấy ổn hơn rồi, chúng ta cùng nhau tìm cách nhé?”
Hãy để con tự suy nghĩ và tự tìm hướng giải quyết qua những câu hỏi mở:
“Con nghĩ mình có thể làm gì để bớt lo hơn?”
“Kế hoạch của con là gì? Bố/mẹ có thể giúp con điều gì?”
Khi cha mẹ giữ được vai trò hướng dẫn thay vì kiểm soát, trẻ sẽ học cách chịu trách nhiệm, biết lắng nghe bản thân và phát triển lòng tự trọng. Nếu con chưa sẵn sàng, đừng ép buộc. Hãy cho con biết rằng bạn vẫn ở đó, kiên nhẫn chờ đợi và sẵn sàng lắng nghe khi con muốn mở lòng.
Nuôi dạy con trong giai đoạn tiền dậy thì là một hành trình đòi hỏi nhiều kiên nhẫn và tình yêu. Việc của chúng ta không phải là dọn sạch mọi chướng ngại trên con đường con đi, mà là trang bị cho con kỹ năng và sự tự tin để con tự bước đi. Khi bạn trao cho con quyền tự chủ về cảm xúc và trách nhiệm về vấn đề của chính mình, bạn đang tặng cho con món quà quý giá nhất: sự trưởng thành.
Bằng sự điềm tĩnh, lòng tin và tình yêu kiên định, cha mẹ có thể giúp con không chỉ vượt qua khủng hoảng cảm xúc, mà còn trưởng thành trong bình an, cả về nhân bản, tâm lý lẫn đời sống tâm linh.
( Theo “Parenting Skills to Raise Responsible, Mature Children” của Dr. Roger K. Allen, PhD)
