Hồng y McElroy nói về quá khứ truyền giáo của Đức Lêô và ảnh hưởng của Tổng thống Trump trên mật nghị
Hồng y Robert W. McElroy giáo phận Washington phát biểu về cuộc bầu cử Giáo hoàng Lêô tại cuộc họp báo ngày 9 tháng 5 năm 2025, tại Học viện Giáo hoàng Bắc Mỹ ở Rôma. (Ảnh CNS/Kendall McLaren)
Khi 133 hồng y từ 70 quốc gia họp mật nghị để bầu Tân Giáo hoàng, hầu hết các hồng y cử tri nhìn Đức Lêô là nhà truyền giáo chứ không nhìn vào quốc tịch của ngài. Đó là lời của Hồng y Robert McElroy, Tổng giám mục Washington nói với nhà báo của America trong cuộc phỏng vấn ở Rôma ngày 19 tháng 5, một ngày sau Thánh lễ nhậm chức của Đức Lêô XIV, người kế vị thứ 266 của Thánh Phêrô.
Hồng y McElroy sinh ra ở San Francisco là một trong mười hồng y Mỹ đã bỏ phiếu trong mật nghị để bầu Giáo hoàng người Mỹ đầu tiên. Đức Phanxicô đã bổ nhiệm Hồng y tốt nghiệp Đại học Harvard, Đại học Stanford và Giáo hoàng Học viện Gregorian làm Giám mục của giáo phận San Diego vào tháng 3 năm 2015, phong hồng y tháng 5 năm 2022 và bổ nhiệm hồng y làm Tổng giám mục Washington ngày 6 tháng 1 năm 2025.
Trong cuộc phỏng vấn, Hồng y bác bỏ ý kiến của một số nhà bình luận cho rằng các hồng y đã bỏ phiếu cho một giáo hoàng chống Tổng thống Trump. Ngài nói: “Tổng thống Trump không có ảnh hưởng gì đến mật nghị. Đơn giản ông không dự một cuộc thảo luận dưới bất kỳ cách nào khi nói đến việc bầu Giáo hoàng Lêô.”
Mặt khác, theo Hồng y “yếu tố chính trong cuộc bầu cử là niềm tin của các hồng y sẽ bầu người theo quỹ đạo của Đức Phanxicô trong các yếu tố cốt lõi của ngài. Sẽ có một số điều khác nhau, nhưng bản chất của triều Đức Phanxicô sẽ trường tồn”.
Trong một phỏng vấn trước đây, ngài nói sẽ không thể nào có một giáo hoàng người Mỹ. Điều đó xảy ra như thế nào?
Hồng y Robert W. McElroy: Tôi luôn cảm thấy không thể có một giáo hoàng người Mỹ vì Hoa Kỳ có sức mạnh quân sự, kinh tế và văn hóa to lớn trên thế giới đến mức sẽ có phản kháng với việc giáo hoàng cũng là người Mỹ, ngay cả về mặt biểu tượng. Nhưng một khi chúng tôi vào mật nghị, điều này không còn là trở ngại nữa vì một số lý do.
Một là Đức Lêô đã sống phần lớn đời của ngài ngoài nước Mỹ – ngài ở Châu Mỹ la-tinh, ở trên toàn cầu với cộng đồng Âugustinô của ngài và bây giờ là ở Rôma. Tuy nhiên, quan trọng hơn, đó là cách ngài cư xử và cách ngài phục vụ Giáo hội rộng lớn hơn, đặc biệt qua tính cách ngài là nhà truyền giáo. Lăng kính mà các hồng y cử tri nhìn ngài không phải là quốc tịch nhưng là bản sắc truyền giáo.
Khi các cử tri đánh giá các ứng viên khác nhau, phẩm chất và quốc tịch không nói lên bản sắc của ứng viên. Họ không xem ngài là người Mỹ hay người Peru, họ xem ngài là nhà truyền giáo. Đó là lăng kính trọng tâm mà hầu hết các cử tri hiểu về cuộc đời, chức linh mục và chức thánh của ngài. Bản sắc đó đặc biệt cộng hưởng với sự tiếp nối giáo huấn của Đức Phanxicô, trong đó truyền giáo là bản sắc cốt lõi của tất cả tín hữu công giáo. Vì vậy, tôi nghĩ lăng kính này đã làm giảm bớt phần lớn sự phản kháng mà bản sắc người Mỹ của ngài có thể tạo ra trong một bối cảnh khác.
Cha đã biết ngài bao lâu rồi?
Chỉ vài năm, kể từ khi ngài ở Rôma.
Vậy là cha đã gặp ngài khi ngài đã là giám mục?
Đúng. Tôi đã gặp ngài trước đây, nhưng tôi không biết ngài trước đó. Tôi biết một chút về ngài qua các tu sĩ Dòng Âugustinô vì họ ở San Diego, nhưng không nhiều.
Nhưng tôi có nhiều cuộc nói chuyện với ngài về các bổ nhiệm và các vấn đề khác. Lần đầu tiên tôi liên lạc với ngài là về một vấn đề phức tạp tôi gặp phải khi đến San Diego. Đó không phải là vấn đề đạo đức, mà là vấn đề tài chính phức tạp.
Ngài gọi điện cho tôi ngay lập tức. Chúng tôi đã có một buổi nói chuyện tốt đẹp. Sau đó, tôi đã viết cho ngài một lá thư dài năm trang nói về tình hình. Tuần sau, tôi gặp ngài ở một cuộc họp, ngài nói ngài đã nhận thư, đã đọc và đã hiểu. Điều này cho tôi biết rất nhiều điều: thứ nhất, ngài là một người làm việc; thứ hai, ngài dành thì giờ để tự đọc và thứ ba, ngài hiểu một vấn đề rất phức tạp.
Có lẽ vì ngài học toán?
Có thể vậy. Nhưng với tôi, kinh nghiệm này nói lên rất nhiều điều. Ngài điện thoại ngay để nói chuyện rõ ràng và mang tính xây dựng. Ngài đã đọc một chuyện không phải là một chuyện quan trọng, nhưng ngài hiểu hoàn toàn. Điều này cho thấy ngài thật sự siêng năng và nhanh chóng.
Cha thấy ngài như thế nào?
Ngài có đức tin rất mạnh. Ngài có cái nhìn thực sự toàn cầu về Giáo hội nhờ kinh nghiệm sâu rộng của ngài. Góc nhìn của mỹ-la tinh về sứ mệnh và phân tích xã hội, bắt nguồn từ truyền thống Aparecida, là trọng tâm các quan tâm của ngài. Aparecida không chết dưới triều giáo hoàng này. Nó là nền tảng của ngài, cũng một cách khác nhưng song song với Đức Phanxicô.
Toàn bộ phát triển thần học mỹ-la tinh theo tôi là công trình thần học hiệu quả nhất trên thế giới. Trong 30 năm qua, công trình này không bị gạt sang một bên. Đó là một phần bản sắc của ngài. Và ngài còn bản sắc Augustinô của ngài; điều này thể hiện rõ.
Các giám mục Hoa Kỳ có xem ngài là “giám mục Hoa Kỳ” không?
Để hiểu được điều này, tôi nghĩ chúng ta cần một khuôn khổ đa chiều. Đức Lêô nên được hiểu theo nhiều chiều, không chỉ theo các thuật ngữ nhị phân như “người Mỹ” hay “người Peru” hay “công dân Vatican”.
Tôi không nghĩ ngài sẽ được cho là “giám mục Hoa Kỳ” theo nghĩa hẹp. Nhưng xét về việc hiểu được thực tế cuộc sống ở Hoa Kỳ – Hội đồng Giám mục, cuộc sống hàng ngày của các giám mục Hoa Kỳ – điều này có thể là một lợi thế. Sẽ có một cảm giác gần gũi: Họ sẽ cảm thấy ngài hiểu thế giới của họ.
Phản ứng về việc bầu ngài ở Mỹ như thế nào? Người Mỹ có nhiệt tình với một giáo hoàng người Mỹ không?
Người Mỹ rất tích cực. Trong số hầu hết người công giáo Hoa Kỳ, tôi nghĩ bây giờ có một cảm giác mọi thứ đều có thể xảy ra. Một số xung đột chúng tôi đã có bây giờ đã dịu đi. Tôi không nghĩ điều này sẽ chấm dứt sự phân cực trong Giáo hội – sẽ không thực tế – nhưng có thể giúp giảm bớt sự phân cực và mở ra con đường hướng tới sự phân cực nhẹ nhàng hơn, ít căng thẳng hơn.
Cha có thấy ngài tiếp tục con đường của Đức Phanxicô không?
Rất nhiều. Đó là yếu tố chính trong mật nghị. Tôi nghĩ nhiều hồng y, và cuối cùng là đa số đã xem ngài là người có thể tiếp tục quỹ đạo này trong các yếu tố cốt lõi của nó. Ngài sẽ có một tính cách khác với Đức Phanxicô và sẽ nhấn mạnh một số điểm khác, nhưng bản chất của triều Đức Phanxicô sẽ tồn tại: chẳng hạn tính công đồng, nhấn mạnh vào việc truyền giáo và hình ảnh Giáo hội như một bệnh viện dã chiến. Đức Phanxicô đã nắm bắt những điều này với những câu nói mạnh mẽ đáng nhớ: “Tôi là ai mà phán xét?” và những câu khác. Tôi nghĩ những yếu tố cốt lõi này sẽ tiếp tục.
Một yếu tố khác là cải cách Giáo triều. Năm 2013, trước mật nghị, đã có lời kêu gọi mạnh mẽ về cải cách Giáo triều. Công việc này sẽ tiếp tục không?
Đây là chủ đề thường xuyên và sâu sắc, đặc biệt là với những thách thức về tài chính mà Tòa thánh phải đối diện. Một trong những thay đổi tức thời nhất dưới thời Đức Phanxicô là văn hóa. Trong các giáo phận, đặc biệt là trong các chuyến đi ad limina, một cách nói mới đã xuất hiện. Thông điệp là: “Chúng tôi ở đây để giúp bạn. Chúng tôi là cộng tác viên với các giám mục, chúng tôi không phải là thẩm phán.”
Sự thay đổi đó đã diễn ra nhanh chóng và sâu sắc. Năm 2013, chuyến ad limina của phái đoàn Hoa Kỳ chúng tôi có giọng điệu rất khác so với chuyến đi năm 2019 của chúng tôi. Đó là thay đổi về văn hóa, không chỉ về mặt cấu trúc, vì cải cách Giáo triều không chỉ là về cách các bộ phận được tổ chức nhưng còn là cách liên quan đến các giám mục và các giáo hội địa phương.
Lời kêu gọi cải cách mới này đã có trên mặt tài chính của Vatican chưa và đã đủ chưa?
Đúng vậy; nó không hiệu quả. Cảm giác của nhiều hồng y và giám mục là những cải cách về cấu trúc đó đã không thành công trong việc định hình lại đời sống tài chính của Vatican. Có nhiều minh bạch hơn, nhưng vẫn còn thiên vị, và còn các yếu tố của chủ nghĩa gia đình trị. Chúng ta đang đi theo hướng xấu về mặt tài chính. Điều đó đã rõ ràng trong một thời gian, và nó trở nên rõ ràng hơn với những tiết lộ gần đây.
Khi Đức Phanxicô bổ nhiệm cha làm tổng giám mục Washington, một số người xem đây là hành động chống lại Tổng thống Trump. Bây giờ chúng ta có một giáo hoàng người Mỹ, và một số người cũng thấy một cách tương tự như vậy với ngài, vì ngài có những tuyên bố về người di dân. Cha nghĩ Giáo hoàng Lêô sẽ phản ứng như thế nào với Tổng thống Trump?
Trước tiên, tôi có thể nói một cách chắc chắn: Tổng thống Trump không có một ảnh hưởng nào trên mật nghị. Không có. Không ở bất kỳ cấp độ nào – thậm chí không phải là một tài liệu tham khảo cơ bản. Đơn giản ông không dự một cuộc nói chuyện bất cứ cách nào khi bầu Đức Lêô.
Còn về cách Đức Lêô giải quyết các vấn đề chính trị, thì lại khác. Tất nhiên, có những mối quan hệ thể chế cần quản lý. Nhưng vấn đề quan trọng trong tư cách lãnh đạo Giáo hội, ngài phải làm chứng điều gì. Một số yếu tố trong chính sách hiện tại của chính phủ Hoa Kỳ làm suy yếu sâu sắc giáo lý công giáo.
Và Đức Lêô sẽ nói về các điều này, không phải vì nó liên quan đến Hoa Kỳ mà vì đây là những vấn đề toàn cầu: di cư, viện trợ quốc tế, nhân phẩm. Những vấn đề có thể đặc biệt cấp bách trong bối cảnh Hoa Kỳ hiện nay, nhưng chúng không chỉ là mối quan tâm của Hoa Kỳ.
Cha có mong chờ ngài về thăm Hoa Kỳ không?
Vào một lúc nào đó tôi nghĩ ngài sẽ đi. Tôi sẽ rất ngạc nhiên nếu ngài đi vào đầu triều của ngài, tôi nghĩ ngài sẽ đi và ngài sẽ được chào đón nồng nhiệt. Đó sẽ là một khoảnh khắc tuyệt vời.
Như thế bây giờ chúng ta không chỉ có một giáo hoàng người Mỹ mà còn có một “giáo hoàng cho người Mỹ”. Hy vọng của cha là gì?
Tôi xin lặp lại năm đóng góp chính của triều Đức Phanxicô: môn đệ truyền giáo, tính đồng nghị, bỏ thói phán xét, mô hình bệnh viện dã chiến của Giáo hội và mong muốn đưa tất cả những điều này vào văn hóa Giáo hội.
Tôi tin chắc Đức Lêô sẽ tiếp tục những đóng góp này và đưa chúng vào sâu hơn trong Giáo hội toàn cầu. Về mặt này, một vài vùng – đặc biệt ở Châu Mỹ Latinh – đã đi trước rất xa; nhiều động lực đã bắt nguồn từ đó hoặc đã thể hiện cụ thể ở đó. Tôi hy vọng ngài sẽ tìm ra những cách mới để xây dựng những cây cầu và giải quyết sự sụp đổ kết nối con người mà chúng ta đang chứng kiến sự tan vỡ của các mối quan hệ và sự thống nhất trên toàn cầu.
Và câu hỏi về hòa bình?
Thật vô cùng khó khăn. Nhưng tôi nghĩ ngài sẽ làm việc không mệt mỏi cho hòa bình, vì thế giới chúng ta bị tan vỡ.
Trải nghiệm của cha về mật nghị như thế nào?
Với tôi, đây là một cuộc tĩnh tâm nhỏ. Tôi thích mật nghị kéo dài lâu hơn. Tôi mong mật nghị sẽ hấp dẫn, nhưng mật nghị còn hơn thế nữa – đó là kinh nghiệm của một ân sủng.
Khi chúng tôi vào Nhà nguyện Sistine trong tiếng hát Kinh cầu các thánh, tôi có cảm nhận sâu sắc tôi đang hiệp thông với tất cả các thế hệ trước tôi, đang đứng trước Ngày phán xét cuối cùng, bức tranh hiện lên rất mạnh trên tường. Chỗ ngồi của tôi dưới bức tranh Tạo dựng Adong, bên phải là bức tranh Ngày phán xét cuối cùng. Đó là khoảnh khắc thiêng liêng sâu đậm. Đến một lúc, tư duy phân tích không còn quan trọng nữa. Một cảm nhận thiêng liêng lấn chiếm. Sự hiện diện của Chúa là rõ ràng.
Khi bỏ phiếu lần cuối, mọi người đều biết điều gì sắp xảy ra. Chúng tôi đến gần, cầm lá phiếu trên tay, đặt lên đĩa thánh và bỏ vào thùng phiếu. Mọi người rạng rỡ vui mừng. Ngay cả những người đến bỏ phiếu cho người khác cũng mỉm cười, xúc động trước sự rõ ràng của những gì đang diễn ra. Đó là ơn thiêng liêng sâu đậm cho tất cả chúng tôi.
Cha cảm thấy thế nào khi có được lá phiếu thứ 89?
Mỗi hồng y đều có sổ tay ghi tất cả các tên ứng viên để giữ dấu tích. Chúng tôi nộp lại vào cuối buổi, nhưng trong quá trình này, tất cả chúng tôi đều biết khi nào sắp đến ngưỡng. Không có gì ngạc nhiên. Chúng tôi đã vỗ tay khi lá phiếu thứ 89 được xác nhận, nhưng thực tế đã diễn ra trước đó.
Cha có nghĩ Hồng y Prevost là ứng viên Đức Phanxicô mong muốn không?
Tôi nghĩ là có, nhưng tôi không biết. Cũng có những ứng viên xuất sắc khác. Khi chúng tôi tiến hành quá trình và khi ân sủng tràn ngập căn phòng, tôi thấy rõ Hồng y Robert Prevost là ứng viên của Chúa vào thời điểm đó. Một đồng thuận về mặt thiêng liêng đã hình thành và dẫn đến kết quả này.
Cha có thể nhìn thấy ngài từ nơi cha đứng không?
Có, tôi ở ngay trước mặt, một hàng thấp hơn.
Như thế cha có thể thấy ngài?
Ồ có chứ. Ngài thanh thản trong suốt buổi lễ. Một số hồng y nói ngài xúc động vào phút cuối, nhưng với tôi, ngài thanh thản suốt buổi lễ.
Gerard O’Connell là phóng viên thường trú tại Vatican của trang America. Ông đưa tin về Vatican từ năm 1985. Tác giả quyển Bầu chọn Đức Phanxicô: Câu chuyện bên trong mật nghị làm thay đổi lịch sử (The Election of Pope Francis: An Inside Story of the Conclave That Changed History).
Giuse Nguyễn Tùng Lâm dịch
Nguồn: phanxico.vn
