Trong chuyến thăm đầu tiên đến Rôma của phái đoàn do tân Chủ tịch Lương Cường cử đến gặp Đức Giáo hoàng Lêô XIV, hai bên hoan nghênh sự tiến triển tích cực trong mối quan hệ, gián tiếp đánh dấu mong muốn tiếp tục đi trên con đường này. Chúng ta nhìn lại những bước đã thực hiện và sự đóng góp của Giáo hội ở Việt Nam.
Con người thay đổi nhưng ý hướng vẫn còn. Tuần này, nguyên thủ quốc gia Việt Nam đã phái phó chủ tịch của mình đến Rôma, lần đầu tiên kể từ khi lên nắm quyền vào tháng 10 năm 2024. Võ Thị Ánh Xuân đã được đón tiếp vào thứ Hai ngày 30/6 bởi Đức Giáo hoàng Lêô XIV, chính ngài mới được bầu vào Ngai Tòa Phêrô. Sau cuộc hội đàm tại Phủ Quốc vụ khanh, một thông cáo báo chí từ Văn phòng Báo chí Tòa Thánh cho biết hai bên đã bày tỏ “sự đánh giá cao sâu sắc” về “sự tiến triển tích cực trong quan hệ giữa Tòa Thánh và Việt Nam”, xác nhận sự nồng ấm được ghi dấu vào năm 2023.
Vì vậy, 48 năm sau khi cắt đứt mọi quan hệ song phương với Vatican vào năm 1975, một thỏa thuận đã được ký kết tại Rôma bởi cựu Chủ tịch nước cộng sản Võ Văn Thưởng, về quy chế cư trú tại Hà Nội của Đại diện Giáo hoàng, sau đó được cụ thể hóa bằng việc bổ nhiệm Đức cha Marek Zalewski vào cuối năm 2023 và ngài đến Việt Nam vào năm 2024. Nhà sử học Claire Tran, giảng viên Đại học Paris Cité và chuyên gia về lịch sử Công giáo tại Việt Nam, nhấn mạnh tầm quan trọng của thỏa thuận được ký kết.
Vatican News: Việc bổ nhiệm Đức cha Zalewski và sau đó là việc ngài đến đã đánh dấu một cột mốc quan trọng trong mối quan hệ giữa Tòa thánh và Việt Nam…
Claire Tran: Cuộc bổ nhiệm này cực kỳ quan trọng. Ngay cả khi Đức cha Zalewski không mang danh nghĩa sứ thần và đây không phải là việc chính thức nối lại quan hệ ngoại giao, không phải là quan hệ chính thức, thì đây vẫn là vị đại diện đầu tiên kể từ khi trục xuất Khâm sứ Tòa Thánh khỏi miền Bắc Việt Nam vào năm 1959 và khỏi miền Nam vào năm 1975. Có thể nói đây là quốc gia cộng sản duy nhất ở Châu Á có đại diện thường trực của Tòa Thánh. Tuy nhiên, đây là một yếu tố quan trọng trong triều đại giáo hoàng của Đức Phanxicô, vốn là kết quả của 15 năm đối thoại. Kể từ năm 2009, một nhóm công tác hỗn hợp đã gặp nhau hàng năm, đôi khi ở Hà Nội, đôi khi ở Rôma. Ngoài công việc của ủy ban này, cần phải nhấn mạnh vai trò của Đức Hồng y Parolin, vốn thực sự là một trong những người đóng vai chính trong việc xích lại gần nhau này, một người đối thoại ưu việt của người Việt Nam.
Vatican News: Sau khi ký thỏa thuận này, Đức Thánh Cha đã gửi thư cho người Công giáo Việt Nam. Nội dung của nó là gì?
Claire Tran: Đức Phanxicô đặt lại bức thư của mình trong bối cảnh Công đồng Vatican II, trích dẫn Đức Gioan XXIII, Đức Gioan Phaolô II cũng như Đức Bênêđíctô XVI. Một mặt, ngài nhấn mạnh vai trò xã hội của Giáo hội, ý tưởng là người Công giáo cần tham gia vào việc xây dựng công ích trong mọi lĩnh vực đời sống xã hội của đất nước. Và điểm thứ hai, ngài nhấn mạnh đến lòng trung thành của người Công giáo đối với chính quyền, nghĩa là trở thành những Kitô hữu tốt, những công dân tốt trong khuôn khổ pháp chế. Giáo hội dấn thân ở bình diện xã hội, đồng thời vẫn tôn trọng quyền bính, tức là Đảng Cộng sản Việt Nam. Điều này đã được hiểu vì trước cái chết của Đức Giáo hoàng, một số người trong chính phủ đã gửi lời chia buồn, ở các cấp độ khác nhau, tới Rôma cũng như tới vị Đại diện của Đức Giáo hoàng tại Hà Nội và Thành phố Hồ Chí Minh. Trong những diễn ngôn này, tất cả chúng đều nói rằng họ trông cậy vào người Công giáo và Vatican để hỗ trợ sự phát triển của đất nước.
Vatican News: Cựu Chủ tịch nước Võ Văn Thưởng đã từng mời Đức Giáo hoàng Phanxicô đến Việt Nam vào cuối năm 2023. Ông đã từ chức kể từ đó, trong khi Bí thư Đảng Cộng sản qua đời, lịch trình đã không cho phép Đức Giáo hoàng người Argentina đến thăm quốc gia Đông Nam Á, quốc gia có cộng đồng Công giáo lớn thứ 3 sau Philippines và Đông Timor. Người Công giáo Việt Nam đang chờ đợi sự xuất hiện của Đức Thánh Cha, tuy nhiên họ đã chào đón vị Đại diện của ngài rồi. Điều này có thể mang lại sự thay đổi gì?
Claire Tran: Một trong những chủ đề chính, đó là việc bổ nhiệm Giám mục. Tuy nhiên, đã có một tiến trình được củng cố vốn đã được thực hiện giữa Vatican và Hà Nội, một sự lựa chọn được cùng nhau thực hiện, vốn nằm trong sự liên tục, cả về phía Vatican lẫn phía Việt Nam.
Vatican News: Vì vậy quá trình bổ nhiệm vẫn không thay đổi. Chúng ta có thể nói gì về sự đóng góp của Giáo hội tại đất nước này?
Claire Tran: Giáo hội đã có một vai trò ở cấp độ xã hội tại Việt Nam ngày nay, đặc biệt là qua hoạt động của Caritas, được tái lập từ khoảng một thời gian qua. Sau đại dịch Covid-19, cần phải ghi nhận vai trò của Giáo hội đối với người nghèo trong việc cung cấp cho những người không còn có thể lao động và thực sự gặp vấn đề nghiêm trọng. Giáo hội đã hoạt động rất tích cực và được chính phủ khen ngợi. Vì vậy, tôi nghĩ rằng Giáo hội sẽ cố gắng phát triển khía cạnh này ngày càng nhiều hơn nữa.
Một vấn đề khác, đó là vấn đề giáo dục. Một nền giáo dục Công giáo vẫn chưa thể tiếp cận được. Các nữ tu chăm sóc các lớp mẫu giáo, nhưng không có khả năng có một trường trung học Công giáo chẳng hạn. Cách đây chưa đầy mười năm, tôi nhớ lại vào năm 2016, chính phủ Việt Nam đã cho thành lập một trường đại học Công giáo. Đây không phải là một trường đại học Công giáo có tất cả các ngành, đặc biệt là khoa học xã hội. Đây là một trường đại học nhằm mục đích giảng dạy thần học. Có những tòa nhà tạm bợ, nhưng tôi không biết liệu ngày nay tòa nhà có được xây dựng kiên cố hay không. Một điểm quan trọng sẽ là mang lại cho Giáo hội nhiều phương tiện và cơ hội hơn để giảng dạy. Tôi nghĩ sẽ mất chút thời gian, nhưng đó là một chủ đề thực sự.
Vatican News: Một chủ đề khác, chắc chắn là nhạy cảm hơn một chút, đó là vấn đề tài sản của Giáo hội. Chúng tôi nhớ, thậm chí mười năm trước, những cuộc biểu tình ngồi của người Công giáo. Hôm nay chúng ta đang ở đâu?
Claire Tran: Vấn đề tài sản của Giáo hội hoàn toàn không phải là ưu tiên hàng đầu đối với Việt Nam, nhưng cũng không phải đối với Vatican. Sau năm 1975, phần lớn tài sản của Giáo hội đã bị chính quyền Việt Nam tịch thu, các trường học, bệnh viện, v.v. Người Công giáo không phải là những người duy nhất có liên quan, đây là trường hợp của mọi tôn giáo. Đây vẫn là một vấn đề rất nhạy cảm. Tôi nghĩ rằng vấn đề này sẽ được giải quyết dần dần tùy từng trường hợp cụ thể, điều này sẽ được tạo điều kiện thuận lợi nhờ sự hiện diện của Đại diện của Đức Giáo hoàng tại Hà Nội.
Vatican News: Giáo hội đã được Đức Phanxicô mời gọi tham gia xây dựng công ích, đồng thời tôn trọng chính quyền. Nhưng trên thực tế, điều này có thể phức tạp, tôi đặc biệt nghĩ đến việc bảo vệ Ngôi nhà chung.
Claire Tran: Với thông điệp Laudato si’ của Đức Thánh Cha, Giáo hội đã nhấn mạnh đến vấn đề sinh thái, vốn vẫn là một chủ đề tế nhị, vì sự phát triển kinh tế của Việt Nam đôi khi mâu thuẫn với các đòi hỏi sinh thái. Đã xảy ra trường hợp người Công giáo tham gia vào các chủ đề này và, đối với một số người, họ đã bị bỏ tù. Tôi nghĩ đến vụ Formosa, một công ty Đài Loan chịu trách nhiệm về vụ rò rỉ sản phẩm độc hại ở miền Trung Việt Nam vào năm 2016. Toàn bộ hệ sinh thái đã bị phá hủy, và nhiều ngôi làng Công giáo nằm xung quanh nhà máy. Giáo hội cam kết dấn thân bảo vệ quyền lợi của những ngư dân này, của tất cả ngư dân, không chỉ người Công giáo.
————————————————————————
Tý Linh chuyển ngữ
(Từ : Delphine Allaire và Marie Duhamel – Vatican News)
Nguồn: xuanbichvietnam.net
